Po odzyskaniu niepodległości ważną rolę w życiu Wągrowca odgrywał sport.
28 września 1919 r. wznowiło swoją działalność Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, zasłużone w okresie zaborów dla utrzymania polskości w mieście. Przez całe dwudziestolecie międzywojenne kontynuował działalność Klub Kręglarzy „Bywaj”, istniejący od 1912 roku.
Na początku lat dwudziestych wśród grupy wągrowieckich działaczy pojawiło się przekonanie o utworzeniu klubu sportowego, w którym dominującą rolę odgrywać miała początkowo piłka nożna, a później także inne dyscypliny sportowe. Z inicjatywy S.Piechowiaka, Z. Cytlaka i W. Cholewińskiego w dniu 8 stycznia 1923 r. powstał Klub Sportowy „Unia”, o którego działalności brak jakichkolwiek informacji. Być może ten Klub
26 kwietnia 1925 r. przekształcił się w KS „Nielba”, a może powstanie nowego klubu było następstwem rozpadu KS „Unii”, bowiem w szeregach „Nielby” spotykamy wspomnianych już działaczy sportowych. Niektórzy działacze należeli do innych organizacji i stowarzyszeń działających w mieście. 19 października 1924 r. powstało Towarzystwo Powstańców i Wojaków na Wągrowiec i okolicę. Kiedy w jego szeregach znalazł się m.in. S. Piechowiak podjęto działania zmierzające do włączenia w struktury towarzystwa dotychczas samodzielny klub sportowy. Być może przyczyną były jego trudności organizacyjno-finansowe. W każdym razie – jak czytamy w protokole TPiW – w dniu 13 marca 1927 r. „Towarzystwo przyjęło w Wągrowcu istniejący Klub Sportowy „Nielba” do swego grona jako młodzież przedpoborową. Cały majątek wspomnianego klubu przechodzi na własność Towarzystwa. Składki miesięczne dla młodzieży przedpoborowej uchwalono na 20 groszy. Porządkowym i podkomendantem wybrany został Ludwik Cholewiński”. Przedpoborowi – jak ich teraz nazywano w towarzystwie – uczestniczyli w comiesięcznych zebraniach TPiW, a ponadto brali udział w ćwiczeniach sportowych i wykładach. Jak wynika ze sprawozdania TPiW za 1927 r., tych odbyło się 11, a w szeregach towarzystwa było 32 przedpoborowych. Z protokołów towarzystwa wynika, że przedpoborowi na zewnątrz posługiwali się nazwą byłego klubu, co stało się zarzewiem konfliktu. W protokole z 29 kwietnia 1928 r. odnotowano: „Druh prezes (Wacław Biedrzyński) podaje przedpoborowym do wiadomości, by więcej nie używali nazwy Klubu Sportowego „Nielba”, tylko Towarzystwo Powstańców i Wojaków”. Najwyraźniej był to główny powód bliskiego już rozstania się. 18 lipca 1928 r. przedpoborowi odbyli walne zebranie, które przyjęło uchwałę o wystąpieniu z TPiW. W zebraniu, które jednocześnie było reaktywowaniem KS „Nielba”, uczestniczyło 40 osób. Prezesem znowu samodzielnego klubu wybrany został Wojciech Kubanek. Usamodzielniony klub posiadał dwie sekcje – piłki nożnej i lekkoatletyczną. Do 1939 r. prezesami klubu byli: S. Rakowicz, L. Gruszka, A. Krauska, F. Szydłowski, J. Pluta, W. Paszkowiak, M. Wardziński, J. Połczyński i Zieliński. Systematycznie wzrastała liczba jego członków: w końcu 1928 r. było ich 80, w 1930 już 160. Praca klubu odbywała się w sekcjach: w 1930 r. było ich 8, w 1933 r.- 6, a w 1939 r. tylko 4 (piłki nożnej, pływacka, bokserska i ping-ponga).
Wojna i okupacja niemiecka 1939-1945 przerwała działalność klubu.
Po zakończeniu wojny nie doszło do natychmiastowego reaktywowania klubu, a przedwojenna nazwa na dobre kilka lat nie funkcjonowała w sportowym życiu miasta. Wprawdzie wojnę i ponure lata okupacji przeżyło wielu przedwojennych działaczy i sportowców, jednak jakoś nikt nie przejawiał chęci wskrzeszenia życia sportowego. „Myśl zorganizowania jakiegokolwiek klubu sportowego w naszym mieście zrodziła się zupełnie przypadkowo w biurze Powiatowej Komendy PWiWF. Pełniąc w wspomnianej Komendzie funkcję sekretarza (mowa o Czesławie Rączkowskim) przygotowywałem miesięczne wykazy do Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu, dotyczące organizacji PWiWF oraz klubów sportowych w powiecie. Zdziwiłem się, że Damasławek, Skoki, a nawet Mieścisko wyprzedziły Wągrowiec, zakładając na swych terenach mniej lub bardziej pomyślnie rozwijające się kluby sportowe.
...do zorganizowania takiego klubu ówczesny Komendant Powiatowy PWiWF chor. J. Miłostan nie tylko się przyczynił lecz wprost mnie zaczepił ofiarowując swoją pomoc... – czytamy we wstępie do Kroniki Wągrowieckiego Klubu Sportowego.
Zebranie organizacyjne w dniu 24 sierpnia 1945 r. nie przyczyniło się do powstania klubu z powodu małego zainteresowania. W zebraniu uczestniczyło zaledwie 13 osób. Dopiero zebranie w dniu 14 września zakończyło się uchwała o utworzeniu Wągrowieckiego Klubu Sportowego, którego pierwszym prezesem został Sylwester Czerwiński. Klub rozpoczął działalność w oparciu o cztery sekcje: piłki nożnej, lekkoatletyczną, gier i bokserską.
Powstanie klubu stało się faktem. Niezrozumiałe jest, że przedwojenni działacze nie powrócili do pierwotnej nazwy klubu. W dniu 14 października 1945 r. drużyna WKS-u rozegrała pierwszy mecz z drużyną KS Związku Walki Młodych, przegrywając 0:6. W tym historycznym meczu wystąpili: Gajewski, Rybiński, Piechocki, Bielecki, Błażejewski, Fl. Ksycki, Wieloch, Zeifryd, Woźniak, Fr. Ksycki i Szumski. Jeszcze do końca tego roku WKS rozegrał trzy inne mecze, które również przegrał.
8 czerwca 1948 r. doszło do fuzji WKS-u z KS ZWM „Zryw”. Prezesem nowego klubu – WKS „Zryw” został Jan Pluta. W takim kształcie organizacyjnym wągrowiecki klub przetrwał nieco ponad rok. W sierpniu 1949 r. otrzymał nazwę „Związkowiec” Prezesem wybrano A. Grygonowicza. Obok sekcji piłki nożnej rozpoczęły działalność dwie inne – motorowa i siadkówki. W tym czasie w Wągrowcu powstał kolejny klub sportowy „Gwardia” (1948r.) i na początku 1951 r. obydwa kluby zjednoczyły się tworząc ZS „Ogniwo”. Nadal działały sekcje piłki nożnej, motorowa, a także bokserska, ping-ponga, lekkoatletyczna, gimnastyczna, wodna i piłki ręcznej. Z dniem 1 czerwca 1952 r. z ZS „Ogniwo” wyłączono sekcję piłki nożnej. Znalazła się ona w strukturach powstałego w 1950 r. KS „Kolejarz”.
Ważnym ze względu na nawiązanie do przedwojennej nazwy klubu było zintegrowanie istniejących w Wągrowcu kół sportowych. W dniu 1 października 1955 r. w wyniku połączenia się kół sportowych „Kolejarza”, „Sparty” i „Budowlanych” powstało Terenowe Koło Sportowe „Kolejarz-Nielba”, którego prezesem wybrano Albrechta, którego z kolei już 24 października 1956 r. zastąpił Kazimierz Górny. Ostateczny proces zjednoczeniowy działających w mieście klubów nastąpił w dniu 26 marca 1957 r. Wtedy to w wyniku fuzji „Gwardii”, LZS POM i „Kolejarza-Nielby” powstał Kolejowy Klub Sportowy „Nielba” z Janem Brodalą jako prezesem. W tym momencie nastąpił faktyczny powrót do przeszłości.
W tym czasie drużyna seniorów w piłce nożnej występowała w rozgrywkach o mistrzostwo klasy A, a w pierwszym meczu uległa Sanowi Poznań 2:3 grając w składzie: Zb. Szarek (Woczyński), Malczewski, Lenski, Łysiak, Byczyński, Nalewalski, Brukwicki, Siwa, Sumiński, Leda, Przybylski.
W rozgrywkach ligowych występowała także drużyna juniorów. Druga sekcja klubu-łucznicza - przejawiała małą aktywność, a ograniczała się jedynie do jednej zawodniczki – Urszuli Turajskiej. W lipcu 1957 r. wzięła ona udział w Mistrzostwach Świata w Pradze. W tym samym roku w III MISM w Moskwie w konkurencji zespołowej zdobyła srebrny medal.
Przyjmując rok 1957 jako istotny w bogatej historii sportu w mieście, a odnoszący się do nawiązania nazwą klubu do momentu powstania, krótkie informacje o działalności klubu wzmiankują do tego wydarzenia.
W 1958 r. uaktywnia się sekcja siatkówki, przystępując do rozgrywek w klasie A.
W 1960 r. powstaje sekcja piłki ręcznej, która z upływem lat stała się sekcją wiodącą w klubie. Po występach w klasie A i lidze okręgowej, po sezonie 1966/67 drużyna piłki ręcznej awansowała do ligi Terytorialnej, zaś sezon 1973/74 zakończył się awansem do II ligi. Wielkim sukcesem piłkarzy ręcznych było zdobycie w 1973 r. Mistrzostwa Polski Federacji Kolejarz.
- 2 -
Nielba po dwuletnim pobycie w II lidze, ponownie pojawiła się na tym szczeblu rozgrywek w sezonie 1980/81, jednak po roku spada do Ligi Międzywojewódzkiej, by znowu – jednak tylko na rok – w sezonie 1984/85 zawitać do II ligi. Prawdziwy renesans piłki ręcznej nastąpił po sezonie 1992/93 zakończonym awansem do II ligi. Na tym szczeblu rozgrywek Nielba przetrwała do końca sezonu 2004/2005 uwieńczonego awansem do I ligi. Pierwszy rok startów w I lidze przyniósł sukces w postaci czołowego miejsca.
Różne też były losy drużyny seniorów w piłce nożnej. Poważniejszym sukcesem był awans do klasy okręgowej wywalczony w sezonie 1978/79. Wygrywając rywalizację w sezonie 1983/84 Nielba w barażu walczyła o III ligę i choć wygrała pojedynek nie dostąpiła gry na tym szczeblu rozgrywek. Od sezonu 1992/93 Nielba występowała w klasie makroregionalnej, zaś w latach 1998-2002 w klasie okręgowej. Kolejny sukces piłkarze nożni odnotowali w sezonie 2002/03 osiągając awans do IV ligi, zdobywając jednocześnie Puchar Polski na szczeblu okręgu. Do sukcesu przyczynił się trener Marek Marchel. W drugim sezonie w IV lidze Nielba stanęła w barażu do walki o III ligę, ponownie w sezonie 2005/06. Również ten sezon zakończono zdobyciem Pucharu Polski na szczeblu okręgu.
Należy nadmienić, że niemal w całym okresie istnienia wspomnianych sekcji funkcjonowały i to ze sporymi sukcesami drużyny juniorów, trampkarzy czy młodzików.
Działalność Nielby nie ograniczała się tylko do wspomnianych sekcji. Działalność sportową prowadziły sekcje szachowa i brydżowa.
10 grudnia 2005 r. Miejski Klub Sportowy Nielba obchodził uroczyście 80. rocznicę powstania.
źródło: http://nozna.nielba.pl/index.php?id=2